İHRACAT HESABININ VAKTİNDE KAPATILMAMASI SEBEBİYLE UYGULANAN CEZALAR

Türkiye'nin dış ticaret hacmi, ekonomik büyümesi ve istihdamı için kritik bir öneme sahiptir. Ancak, son yıllarda ihracatçılar arasında ihracat hesaplarının zamanında kapatılmaması sorunuyla karşılaşılmaktadır. Bu durum, hem ihracatçı firmaların hem de ekonominin genel sağlığı açısından ciddi sonuçlar doğurabilir.

İHRACAT HESAPLARININ ZAMANINDA KAPATILMAMASI NEDİR?

İhracat hesaplarının zamanında kapatılmaması, özellikle İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) veya Döviz Alım Belgesi (DAB) düzenlenmesine rağmen ihracat bedelinin belirlenen süre içinde yurda getirilmemesi durumunda ortaya çıkar. Bu durum, aracı bankaların Vergi Dairesine ihbarda bulunmasıyla ve sonrasında Vergi Dairesinin cezai işlemler başlatmasıyla sonuçlanır.

İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLMESİ ZORUNLU MUDUR?

Özel düzenlemeler hariç; ihracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içerisinde yurda getirilmesi zorunludur.

SERBEST BÖLGEDEKİ İHRACAT BEDELLERİNİN YURDA GETİRİLMESİ ZORUNLU MUDUR?

Serbest bölge kapsamında gerçekleştirilen ihracat işlemlerinde, 5.000 ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tasarrufu serbesttir. Ancak, belirtilen tutar üzerinde gerçekleştirilen ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunludur. Serbest bölgeye yapılan ihracat işlemlerinde, serbest bölgede faaliyet gösteren Türkiye'de yerleşik ithalatçı firmaların yurt içindeki döviz tevdiat hesaplarından ihracatçının hesabına yapılan transferlerin, ihracat işlemi ile ilgili olduğunun satış sözleşmesi, kesin veya proforma fatura, Gümrük Beyannamesi örneği veya bilgileri, banka hesap özeti gibi belgelerle tevsik edilmesi halinde ihracat bedeli olarak kabulü mümkündür.

HESABIN KAPATILMASI

Merkez Bankası İhracat Genelgesinin 4. maddesinin dördüncü fıkrasında ve İhracat Genelgesinin 7. maddesinde belirtilen süreler ve özellikler çerçevesinde, ihracat bedeli dövizlerin (avans dahil) fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi ve İBKB düzenlenmesi durumunda, ihracat hesabı aracı banka nezdinde kapatılır. Ayrıca, peşin ödeme veya başka bir ödeme şeklinin peşin ödeme ile birlikte beyan edildiği durumlarda, peşin bedel dâhil ihracat bedelinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi halinde ihracat hesabı kapatılır.

KAPATILMAYAN BEDELLER İÇİN İHBAR SÜRECİ

Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları, aracı bankalarca 5 iş günü içinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir ve ilgili Vergi Dairesi tarafından 10 iş günü içinde hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılmaması halinde, mücbir sebep hallerinin veya haklı durumun belgelenmesi gerekmektedir.

MÜCBİR SEBEBİN BİLDİRİLMESİ VE EK SÜRELERİN TEMİNİ

Mücbir sebeplerin varlığı halinde, ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğü, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ek süre verebilir. Ayrıca, mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı durumunda, firma tarafından yapılan yazılı beyana dayanarak altı aya kadar olan ek süre talepleri, üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi tarafından değerlendirilir; altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri ise Hazine ve Maliye Bakanlığı (merkez) tarafından incelenip sonuçlandırılır. Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce verilen 24 aylık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamının belgelenmesi halinde, açık bulunan ihracat hesabının kapatılması talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından sonuçlandırılır. Uluslararası yaptırımlar çerçevesinde bankaların kabul etmediği ihracat bedellerine ilişkin İBKB düzenlenmemesi sebebiyle açık kalan ihracat hesapları ise, ihtarname süresi içinde söz konusu hususun yer aldığı banka yazısının ibrazı üzerine ilgili Vergi Dairesi tarafından kapatılır.

MÜCBİR SEBEP HALLERİ NELERDİR?

Mücbir sebep olarak kabul edebilecek haller sınırlı olup bunlar mevzuatta açıklanmıştır; ayrı ayrı açıklanarak okuyucunun aşağıdaki halleri dikkatlice tespit etmesi gereklidir.

İthalatçı veya İhracatçı Firmanın Durumu Sebebi:

   a) İflas, konkordato ilanı, faaliyetlerin durdurulması veya iflasın ertelenmesi gibi durumlar,

   b) Şahıs firmalarında firma sahibinin vefatı.

Toplu İşçi İlişkileri ve Diğer Acil Durumlar:

a) Grev, lokavt, avarya durumu.

Resmi Makamlar veya Bankaların Kararları

 İhracat veya ithalat işlemleri için resmi makamların kararları veya aracı bankaların muamelesi sebebiyle hesapların kapatılmasının imkansız hale gelmesi

Doğal Afetler ve Savaş Durumu:

   a) Tabii afetler (örn; deprem, sel), savaş veya abluka durumu.

Malların Zarar Görmesi veya Kaybı:

   a) Malların hasar görmesi, kaybolması veya imha edilmesi.

Hukuki İhtilaflar:

   a) İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması.

Mücbir Sebep Hallerinin Tevsiki:

- (a) ve (e) durumlarında yetkili mercilerden,

- (b) ve (ç) durumlarında ithalatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya mahalli odadan tasdik edilmiş belgeler,

- (c) durumunda resmi makamlardan veya muhabir bankalardan,

- (d) durumunda sigorta şirketlerinden, uluslararası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından belgelerin alınması gereklidir.

Diğer HALLER

- Mücbir sebep halleri dışında kalan ancak bedel getirme sürelerini etkileyen ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar, Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.

*İHRACAT SİGORTA KREDİSİ KAPSAMINDA İSE DURUM NE OLUR ?

Türk Eximbank ve Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu'ndan ihracat kredi sigortası konusunda lisans almış sigorta şirketleri tarafından kapsama alınan ihracat bedeli, süresi içinde tahsil edilememesi durumunda, ilgili banka veya söz konusu sigorta şirketi tarafından ilgiliye ödendiğinin belgelenmesiyle birlikte ihracat hesabı terkin edilir. Bu durumda, ihracat hesabının kapatılması için gerekli olan şartlar, ihtarname süresi ile ek süreler içinde karşılanırsa Vergi Daireleri tarafından hesap kapatılır.

*FİNANSAL KİRALAMA İLE YAPILAN İHRACAT SÖZ KONUSU İSE NE OLUR?

İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kiralama yoluyla yapılan ihracatta, sözleşme sürelerinin 180 günden fazla olması ve 180 gün sonunda sözleşmenin vadesi gelmemiş borçları da içermesi gerekmektedir. Ayrıca, aylık kira ücreti toplamının 15.000 ABD Doları veya karşılığı döviz ya da Türk Lirasını geçmemesi koşulu aranmaktadır. Bu kriterler sağlandığında, kiralananın toplam değeri göz önüne alınmaksızın ihracat hesabı, bankalarca veya ihtarname süresi ile ek süreler içinde kalınması durumunda Vergi Daireleri tarafından terkin edilerek kapatılabilmektedir.

İHRACAT HESABININ KAPATILMAMASI CEZALARI

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun uyarınca, Cumhurbaşkanının belirlediği genel ve düzenleyici işlemlere uymayanlar, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası ile cezalandırılırlar. Bu yaptırımın amacı, Türk parasının değerini korumak ve ekonomik istikrarı sağlamaktır. İdari para cezaları, yükümlülüklere uyulmadığı takdirde uygulanır ve hukuki süreç başlatılabilir.

Eğer bir fiil, 1567 sayılı Kanun'un 1. maddesinde belirtilen kıymetlerin izinsiz olarak yurttan çıkarılması veya yurda sokulması niteliğinde ise ve bu eylem 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'na göre suç veya kabahat oluşturmuyorsa, kişi; eşya ve kıymetlerin rayiç bedeli kadar idari para cezası ile cezalandırılır. Ancak, teşebbüs halinde bu ceza, bedelin yarısı kadar olacaktır. Bu düzenleme, kaçakçılıkla mücadele kapsamında yapılan düzenlemelere uyumun önemini vurgulamaktadır.

İthalat ve ihracat işlemleriyle kambiyo işlemlerine aracılık eden ya da bu işlerden doğan alacaklarını belirlenen süreler içinde yurda getirmeyenler, ilgili mevzuata göre belirlenen idari para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu ceza, yurda getirilmesi gereken miktarın yüzde beşi kadar olup, karar kesinleşinceye kadar yurda getirilen miktar için idari para cezası uygulanır. Ancak, bu ceza, yurda getirilmesi gereken miktarın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.

Öte yandan, ithalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parasını kaçırmak amacıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmeleri gereken veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idari para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu suçun teşebbüs aşamasında kalanlar için ise ceza yarı oranında indirilir.

Ayrıca, suçların tekerrür ettiği durumlarda, cezalar iki katına çıkarılır.

Yabancı para üzerinden yapılan kabahatlerde, idari para cezasının hesaplanmasında, fiilin gerçekleştiği tarih itibarıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın o paraya ilişkin "döviz satış kuru" esas alınır. Bu düzenleme, kabahatlerin değerlendirilmesinde güncel döviz kuru üzerinden adil bir uygulama sağlamayı amaçlamaktadır.

İhracat hesaplarının zamanında kapatılmaması durumunda karşılaşılan cezalar, ihracatçı firmalar üzerinde ciddi finansal ve itibari kayıplara yol açabilir. Ayrıca, bu durum Türkiye'nin dış ticaret imajını da olumsuz etkileyebilir ve yabancı yatırımcıların güvenini sarsabilir.